Sivil Havacılıkta Uçuş Operasyonu Kavramı
Hava yolu taşımacılığında uçuş operasyonu, farklı birimlerden gelen bilgilerin uçuş harekat yönetim sistemi adı verilen bir havuzda toplandığı bir operasyonlar zinciridir. Bu havuz entegre bir havuz olup çeşitli operasyonel birimlerden gelen bilgilerin karşılıklı paylaşılmasıyla sahadaki elemanlara işlerini yürütme imkânı sağlar.
Havacılıkta başta zamanında kalkış olmak üzere, yerde kalış süresi çok önemli bir performans kriteridir. Bu kriterde başarıyı yakalamak için tüm operasyonların zaman kaybetmeksizin yürütülmesi zorunluluğu vardır. Bu nedenle tüm saha operasyonlarının apron-kontrol kulesi-terminal yönetimi bütünlüğünde eş zamanlı bilgilerle işletilmesi gerekir. Apron adı verilen, uçakların uçuş öncesi ve sonrasında çeşitli hizmetlere tabi tutuldukları sahada eş zamanlı ancak kimi zaman da birbirine bağlı ve sıralı olarak yürütülen operasyonların koordinasyonunda çeşitli donanım ve yazılımlardan faydalanılmaktadır.
Havaalanına gelen uçaklar piste tekerlek koydukları andan itibaren birçok hizmete tabi tutulurlar. Yanaşma yerinin belirlenmesi (açık apron alanına mı körüğe mi yanaşılacağının belirlenmesi), yanaşıp park edilmesi, motor durdurulmasının ardından uçağa yer hizmetleri süresince enerji ve iletişim sağlayacak bağlantıların yapılması aşaması gelir. Bu aşamadan sonra yolcu ve yükün boşaltılması ile uçağı bir sonraki seferine hazırlayacak temizlik, bakım, dolum-boşaltım ve yükleme gibi işlemler yer alır. Ardından, uçak bir sonraki sefere hazırlanıp yolcu ve yük alımına başlar. Bu işlemlerin tamamlanmasıyla birlikte kalkış işlemleri başlar. Burada da bir dizi hizmet söz konusudur. Bu hizmetleri push-back denilen uçağın itilerek taksi yoluna çıkarılması, marshalling denilen kalkış için sıraya girilmesi ve gerekli onay ve izinleri takiben kalkış yapılması takip eder. Uçağın havalanmasını takiben onaylanmış güzergâh üzerinden yerel otoritelerle bağlantıya geçilerek uçuş operasyonu icra edilir ve varış limanına iniş yapılır.
Uçuş operasyonunda uçuş harekat yönetim merkezine o günün uçuşları, kuyruk ataması yapılmış uçakları, bu uçaklarda bir değişiklik varsa yeni atanmış/atanacak uçağa ilişkin hangar koordinasyon bilgileri eş zamanlı olarak iletilir. Diğer yandan bu uçaklarda görevli uçucu ekiplerle ilgili bilgiler, bu görevlilerde kendilerinden kaynaklanan, uçak tipi ya da tarife değişikliklerinden kaynaklanan değişimler varsa bu bilgiler günlük ekip tahsis ünitesinden yine uçuş harekat yönetim merkezine iletilir ve gerekli düzenlemelerin yapılması sağlanır. Yasal izinler çerçevesinde hazırlanmış uçuş planları uçuş ekipleri ve hava trafik kontrolünden sorumlu birimlere iletilir. Bu bilgilerde meydana gelen değişiklikler de yine aynı koordinasyon mekanizması sayesinde ilgili birimlere iletilir. Uçaklara yüklenecek yakıt, yedek liman, uçuş rotası gibi bilgiler son güncellemelere uygun olarak oluşturulur. Tüm bu görevlerin hayata geçmesiyle birlikte hem istatistikleri sağlamak için hem de görevlendirmelerden kaynaklanan kazanım ve ödemelerin yapılabilmesi için destek hizmeti göre diğer birimlere (muhasebe, personel vb.) gerekli bilgiler iletilir.
