Sivil Havacılıkta Hava Trafiği ve Uçuş İzinleri Kavramları
Hava sahası bir ülkenin egemen olduğu coğrafyanın üzerindeki havayı ifade eder. Hava trafiği ise bir ülke hava sahasında gerçekleşen hava aracı hareketleri olarak tanımlanabilir. Hava trafiğini izlemek ve hava sahası egemenliğini kontrol etmek, sivil havacılığın gündeme geldiği ilk yıllardan beri üzerinde durulan bir konudur. Devletler öncelikle ulusal güvenlik endişesiyle, sonrasında da ticari faaliyetleri disiplin altına almak için hava sahasında tam egemenliğe sahip olmak, havadaki tüm hava araçlarından haberdar olmak, hava sahasındaki tüm uçuşlara izin verip denetlemek ve ülke hava sahası kullanılarak yapılacak transit uçuşlara izin vermek konularında uluslararası yasalar çerçevesinde düzenlemeler yaparlar.
Hava trafiğini denetleme ihtiyacı gün geçtikçe güvenlik ve ticari haklardan çok uçuş emniyetinin sağlanması hedefine odaklanmaktadır. Şöyle ki artan uçak sayısı ve kurulan hava yolu şirketleriyle beraber gün geçtikçe artan hava trafiğini teknolojinin son imkânlarından yararlanarak, eş zamanlı olarak izleyip yönlendirmek bir zorunluluk hâline gelmiştir. Özellikle konumu gereği bir aktarma merkezi (hub) konumunda olan işlek havaalanlarında iniş – kalkış ve üst geçişlerin koordine edilmesi büyük riskler ve önemli sorumluluklar taşımaktadır.
Devletler uluslararası düzeyde çok taraflı ve ikili anlaşmalarla diğer ülkelerden kazandıkları hakları karşılıklılık ilkesine göre kullanmak ve kullandırmak isterler. Bunun sağlanması için de hava sahası ve hava koridoru kullanım haklarını daha önceden üzerinde anlaşılmış gün ve saatlerde yine üzerinde anlaşılmış hava koridorlarını izin sahibi ülkelere verirler. Bu ülkeler de yine uluslararası kurallardan farklı olmamak kaydıyla ulusal yasal düzenlemeler çerçevesinde söz konusu hakları ulusal taşıyıcılarına tahsis ederler. Böylelikle yasal çerçeveye oturmuş bir şekilde teknik olarak düzenlenen hava koridorlarının yönetilmesi mümkün hâle gelir.
Sivil havacılık otoritelerince verilmiş uçuş izinlerinin uçuşlara tahsis edilmesinde temel ilke uçuş emniyetinin sağlanmasıdır. Hava sahasını kullanan uçaklar arasında uzaklık ve irtifa olarak belirlenmiş farklı bölümlere yönlendirilen uçaklar, kurallara uygun bir uçuş operasyonu yapma imkânı bulur. Uçuş izinlerinde bir diğer ilke ise ülkeler arasındaki ticari haklar ve sözleşmelerin ihlal edilmemesidir. Ulusal taşıyıcıların haklarını diğer ülke taşıyıcılarına karşı korumak, ülke hava sahasını kullanırken o ülkeyle ilgili herhangi bir ticari faaliyete girmeden yalnızca üst geçişi yapmak ya da teknik nedenlerle anlaşmalarda belirlenen kuralları ihlal etmek gibi konularda tüm tarafların üzerinde anlaştığı ilkeler çerçevesinde düzenleme, koordinasyon ve operasyonel faaliyetler yürütülür.
