Roma Devletinde Eyaletlerin Yönetimi
Roma bahsettiğimiz savaşlar ve fetihlerin ardından topraklarını oldukça genişletmiş, yeni kazanılan yerleri eyalet olarak üstdüzey yöneticiler aracılığıyla yönetmeye başlamıştı. Bu eyaletlerin yönetimi yerel bazda bazı değişiklikler göstermekle birlikte MÖ II. yüzyılın sonuna doğru hemen hemen tüm eyaletlerde geçerli olan birtakım genel geçer uygulamalar da bulunmaktaydı. İşte burada bu kapsama giren idari hususlar özetlenecektir.
Her eyaletin halkı içişlerinde bağımsız olmaya devam etti. Halk Roma’ya vergi vermek zorunda olmakla birlikte orduya asker temin etmekle yükümlü değildi. Bir eyaletin sınırları, Roma’ya karşı statüsü, vergi yükümlülükleri gibi eyalet yönetim esaslarının tümü o eyalete özgü olarak senato tarafından hazırlanan eyalet yasasıyla, yani lex provinciae’la düzenlenirdi. Bu yasalar sonradan değiştirilebilirdi, fakat bu konuda tek yetkili merci senato ve Roma halkıydı.
Her eyaletin başında proconsul veya propraetor sıfatıyla bir vali bulunurdu ve bu valilere senato tarafından bir quaestor atanırdı. Quaestor’un görevi Roma’nın ilgili eyaletteki mali çıkarlarını gözetmekti. Vali kendine legatus (çoğulu legati) adlı yardımcılar seçerek göreve getirirdi ve bunlar senato tarafından resmen onaylanırdı. Bu legatus’lar genellikle soylu sınıfından birtakım tanıdıklar veya valinin akrabalarıydı. Vali eyalette en yüksek yetkiliydi. Sivil veya asker, Roma vatandaşı veya yabancı olsun herkes valinin emirlerine uymakla yükümlüydü. Vali askeri seferde olmadığı ve iklimin elverdiği zamanlarda genellikle eyalet içinde dolaşarak halkın sorunlarını dinleyip çözüm bulmaya çalışır, birtakım davaları karara bağlardı. Yerel halk genellikle Latince veya Yunanca bilmezdi; vali de yerel halkın dilini bilmediğinden iletişim tercümanlar aracılığıyla kurulurdu. Senato birtakım harcamalar için cüzi bir bütçe ayırsa da valiye maaş ödemesi yoktu. Eyaletten vergilerin toplanması ise publicani adı verilen özel girişimlere devrediliyor, bunlar devlet adına ilgili eyaletteki vergileri topluyorlardı.
