ÇOCUK EDEBİYATININ ÇOCUĞUN GELİŞİM ALANLARINA ETKİSİ

Bu paylaşımda çocuk edebiyatının dil, bilişsel, sosyal-duygusal ve kişilik gelişimi üzerine olan etkileri tartışılacaktır.

Dil Gelişimi

Dil gelişimi, sadece sözcüklerin kullanılmasının öğrenilmesi değil, aynı zamanda sözcük ve
cümlelerin yapısına ilişkin kuralların da öğrenildiği bir süreçtir. Dilin kullanımı; jestler, alıcı dil ve ifade edici dil olmak üzere üç biçimde görülür. Dilin gelişim basamakları, normal gelişim gösteren her çocuk için benzer özellikler göstermesine rağmen, genetik, cinsiyet, beyin, algısal ve bilişsel gelişim, sosyal çevre ve etkileşim, aile yapısı, kardeş sayısı, sık hastalanma gibi durumlardan etkilendiği bilinmektedir. Ayrıca dil gelişimi, hem sözlü hem de yazılı iletişimle de ilgilidir.

Dil, iletişimin temeli olmakla birlikte öğrenme için de ana unsurlardan biridir. O nedenle öğrenmenin desteklenebilmesi için bebeklikten itibaren dil gelişiminin de desteklenmesi gerekir.

Edebiyat ürünlerinin çocukların dil gelişimine olan etkileri aşağıda verilmiştir.
• Bu ürünler sayesinde çocuk, ana dilinin temel dilbilgisi yapı ve işleyişine ilişkin ilk ipuçlarını elde etmeye başlar.
• Çocuk edebiyat ürünleri aracılığıyla çıkardığı seslerin farkına vararak daha farklı sesler çıkarma konusunda cesaretlenir.
• Sesleri doğru çıkarmayı ve kelimeleri doğru telaffuz etmeyi öğrenir.
• Dili dinleyerek kuralları keşfetme yeteneği, kavramları ses örüntüleriyle keşfetme yeteneği, düşünceleri sözcüklere dönüştürme yeteneği kazanır.

Bilişsel Gelişim

Bilişsel gelişim; bireyin doğduğu andan itibaren yetişkinliğe kadar çevresini, dünyayı anlama yollarının daha karışık ve etkili hale gelmesi sürecidir. Bilişsel gelisim denildiğinde algı, dikkat, kavram oluşturma, bellek ve hatırlama gücü, akıl yürütme, problem çözme ve yaratıcılık gibi kavramlar ön plana çıkmaktadır. Piaget’e göre bilişsel gelişim duyu-motor dönem (0-2 yaş), işlem öncesi dönem (2-7 yaş), somut işlemler dönemi (7-11 yaş) soyut işlemler dönemi (11- 18 yaş) olmak üzere dört dönemde incelenmektedir.

Sosyal Duygusal Gelişim

Bilindiği gibi bebeklik döneminde her alanda çok hızlı bir gelişim süreci gözlenmektedir. Bu süreç içerisinde özellikle sosyal gelişim ile duygusal gelişim bir paralellik göstermekte ve bu paralellik de çocuk için oldukça önem taşımaktadır. Hançerlioglu’na göre toplumsallaşma (sosyalleşme), kişinin kendi kümesi ya da kültürü içinde yasayanlar gibi davranmayı öğrenmesi; toplumsal gelişim (sosyal gelişim) ise, bireyin yıllar boyunca öbür insanlar, toplumsal kurumlar, gelenekler, öğütler vb. kuruluşlarla geçirdiği yaşantılar sonucunda bas gösteren değişmelerdir. Gander ve Gardiner’e göre; toplumsallaşma çocuk gelişiminde en önemli süreçlerden biridir.

Kişilik Gelişimi

Senemoğlu’na (1997) göre kişilik; bireyi başkalarından ayıran, bireyin doğuştan getirdiği ve sonradan kazandığı özelliklerin bütünüdür. Kişilik insan davranışlarının tüm yönlerini kapsayan bir kavramdır. Kişilik, bir bireyi diger bireylerden ayıran ve kişiler arası ilişkilerde ortaya çıkan kalıcı tepki ve etkileşim örüntüleridir. Kişilik ile birlikte bahsedilen temel kavramlar karakter ve mizaçtır. Campson mizacı; duygunun ne kadar hızlı gösterildiği, ne kadar güçlü olduğum, ne kadar sürdüğü ve sönmesinin ne kadar zaman aldığındaki farklılıklar olarak tanımlamaktadır.
Edebiyat ürünleri de kişilik gelişimine etki edebilen çevresel faktörlerden biridir. Edebiyat ürünlerinin bir bireyin kişilik gelişimine etkisini su şekilde sıralayabiliriz:

• Edebiyat ürünleri öncelikle çocuğun kendini tanıması ve değerli bulmasını sağlar.
• Güçlü yönlerini keşfederek geliştirmeyi, zayıf yönleri ile mücadele etmeyi öğretir.
• Öz güveni geliştirir.
• Kitapta okuduğu kahramanların yaşantıları ile özdeşim kurmayı öğretir.
• Özerklik duygusu geliştirir.