Türkiye’de Sağlığı Geliştirme Yaklaşımları
Türkiye’de dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planında, koruyucu sağlık hizmetlerine öncelik verilmesi, maliyet etkin sürdürülebilir bir sağlık sistemi oluşturulması yer almaktadır. Onuncu Beş Yıllık Planda ise fiziksel aktivite yetersizliği, obezite ve tütün kullanımı ile mücadele gibi sağlıklı yaşam biçimi davranışları geliştirmeye yönelik programların geliştirilmesi ve uygulamaların etkililiğinin sürdürülmesi tanımlanmıştır. Temel sağlık politikası olarak, bireylerin tam bir iyilik halinde olmalarını sağlamak için sağlıklı yaşam biçiminin özendirilmesi, daha erişilebilir, uygun, etkili ve etkin bir sağlık hizmeti sunumu hedeflenmiştir. Türkiye’de ulusal düzeyde Sağlık Bakanlığı tarafından tüm kronik hastalıkların ve risk etmenleri sıklığının saptanmasına yönelik olarak ‘Türkiye Kronik Hastalıklar ve Risk Etmenleri Sıklığı Çalışması’ yapılmıştır. Buna göre; kronik hastalıklar tüm ölümlerin % 75’ini oluşturmaktadır. Hipertansiyon sıklığı toplumda %23 olarak belirlenmiş, yaşla artan sıklığın her yaş grubunda kadınlarda erkeklerden daha fazla olduğu belirlenmiştir. Sigara içme sıklığı erkeklerde % 43, kadınlarda %17 olarak saptanmıştır. Diyabet sıklığı %8, fiziksel inaktivite sıklığı erkeklerde % 55, kadınlarda % 69 ve fazla kiloluluk obezite sıklığı erkeklerde % 52, kadınlarda % 58 düzeyindedir. “Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması” sonuçlarına göre Türkiye’de bireylerin % 71.9’unun hareketsiz yaşadığı belirlenmiştir.
Türkiye’de Sağlık Bakanlığı sağlığı geliştirme ile ilgili olarak üç strateji belirlemiştir.
Bunlar;
- Sağlığa yönelik risklerden birey ve toplumu korumak ve sağlıklı yaşam biçimini özendirmek,
- Birey ve topluma erişilebilir, uygun, etkili ve etkin sağlık hizmetleri sunmak,
- İnsan merkezli ve bütüncül yaklaşımla bireylerin sağlık gereksinimlerine ve beklentilerine cevap
Koruyucu sağlık hizmetleri; Aile Sağlığı, Toplum Sağlığı, Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM), Toplum Ruh Sağlığı Merkezleri ve Halk Sağlığı Laboratuvarlarında bütüncül yaklaşımla sunulmaktadır. Sağlığı geliştirme kapsamında öncelikler aşağıdaki gibi belirlenmiştir.
- Obezite ve Kronik Hastalıklarla Mücadele
- Sağlıklı Beslenme
- Fiziksel Aktivite
- Tütün ve Alkol Madde Bağımlılığını Önleme
- Kanserde Erken Tanı Tarama Programları
- Koruyucu Ruh Sağlığı
Türkiye’de sağlıklı yaşam biçimi davranışları geliştirmeye yönelik yürütülen en önemli programlardan birisi “Tütün ile Mücadele Programı”dır. Dünya Sağlık Örgütü, Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi” kapsamında 2006 yılında başlayan çalışmalar; kamu kurum ve Kuruluşlarında sigara ve tütün mamulleri kullanan çalışanlar için sigara içme odalarının düzenlenmesi, işyerlerinin sağlıklı yaşam tarzlarını destekleyecek şekilde düzenlenmesi, medya tarafından verilen sağlıkla ilgili mesajlar, sigara bırakma poliklinik hizmetlerinin ve telefon danışmanlığının verilmesi olarak belirtilebilir.
Bir diğer önemli program da fiziksel hareketlilik konusunda yürütülen çalışmalardır. Bu kapsamda da obezitenin önlenmesi amacıyla Başbakanlık Genelgesi olarak yayımlanan “Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı” 2010 yılından bu yana uygulanmaktadır. Ülkemizde Toplum Sağlığı Merkezlerinde sunulan önemli çalışmalardan birisi de“Koruyucu Ağız Diş Sağlığı Programı” ile okullarda tarama programlarının yürütülmesidir.
Ulusal Kanser Kontrol Programı çerçevesinde, Dünya Sağlık Örgütü’nün taranmasını önerdiği meme, kalın bağırsak ve rahim ağzı kanserlerine karşı toplum tabanlı tarama hizmetleri ücretsiz olarak yürütülmektedir. Taramalar, her ilde en az bir tane olmak üzere Türkiye genelinde toplam 134 KETEM’de gerçekleştirilmektedir.
Bu programların tümünde uygun girişimlerin gerçekleştirilmesi için multidisipliner yaklaşımla örgütlenme benimsenmiştir.
