Sosyolojiye Giriş / FİNAL Online Test-5

Klasik dönemde sosyolojide pozitivizm ve evrimcilik dışında on dokuzuncu yüzyılda Karl Marx tarafından geliştirilen ve tarihsel materyalizm olarak bilinen teorinin önemli bir etkisi olmuştur. Toplumsal değişmede düşünce ve değerlerden çok ekonomik faktörlerin önemini vurgulayan ve bu açıdan kısaca tarihin materyalist açıdan kavranışı olarak tanımlanan tarihsel materyalizm yaklaşımında Marx özellikle üretim üzerinde yoğunlaşır.

Maddi kültür teknolojiden ve üretilen ürünlerden oluşurken; manevi kültür inançlardan, değerlerden, normlardan ve sembollerden oluştur.

Sanayi toplumunun geleceğine ve ilerlemeye inanan Saint-Simon feodal toplumdan sanayi toplumuna geçiş aşamasında ortaya çıkan sosyal problemlerin de sosyal fizik olarak adlandırdığı pozitif bir bilimin gelişimi ile aşılacağını ve bu yeni bilimle toplumun yeni bir yapıya kavuşturulacağını düşünüyordu. Bu nedenle Saint-Simon bazı çevrelerce “ilk sosyolog, ilk sosyalist” olarak nitelendirilmektedir (Meriç, 1995).

İslam dininin seküler devlet ile yaşandığı örneklerden biri, aslında ilki ve tarihsel-öncü nitelikte olanı Türkiye’deki modeldir. Bu model “siyasaca Doğu despotizmi”, “dince Sünni halifelik geleneği”ne sahip Osmanlı Devleti’nden evrilmiştir. Halifeliğin lağvedilmesi egemenliğin dini temelinden vazgeçme anlamı taşır. Ancak Osmanlı deneyiminin ne uleması, ne şeyhülislamı, ne imamı Hıristiyan geleneğindeki clericusun karşılığı değildir. Bugünkü anlamına yakın bir şekilde din görevlisidirler. Bir farkla ki eskiden imamın iaşesi hizmet verdiği yerdeki cemaatçe karşılanırken şimdi imamlar kamu çalışanıdır. Böylelikle İslam dinini hizmet verdiği “kitlenin günlük yaşamlarından kaynaklanan gereksinimleri”ne göre yorumlamak durumunda olmadıklarından Weber’in sözünü ettiği “din virtüözleri”nden ayrılırlar. İslam için konuşurken din virtüözleri dendiğinde sufi geleneğin anlaşılacağını da belirtelim. Bugün Türkiye’de yürürlükte olan modelin din uleması tarafından hem önerilmiş hem de tasarlanmış olmasının altında belki de “kitle dindarlığı”ndan özgürleşme arzusu yatıyordu. Bununla birlikte kitle dindarlığı kendine virtüözler, karizmatik liderler arayıp bulmaktadır.

Murray Bookchin: Kıtlık sonrası toplum (Kıtlık sonrası anarşi) Herman Kahn: Ekonomi sonrası toplum Kenneth Boulding: Uygarlık sonrası toplum Ralf Dahrendorf: Kapitalizm sonrası toplum, Hizmet sınıfı toplumu Peter Drucker: Bilgi toplumu

Ataerkil erkeklerin kadınlara egemen olduğu, üzerlerinde tahakküm kurduğu ve onları sömürdüğü bir toplumsal yapı olarak tanımlanır. Erkekler bu kuşatmayı kadın emeğini sömürerek, annelik vasfını suistimal ederek, ev dışındaki en temel ihtiyaçların karşılanabilmesi için evden dışarı çıkmayı bile izne tabii tutarak ve kadınların mülk, hatta miras edinme hakkına, ekonomik özgürlüğünü elinden alarak erkeğe muhtaç ve evinden dışarı çıkamaz hale getirmek amacıyla yaparlar.

Kibbutzlar da ilk olarak 1900’de İsrail’de kurulan sosyalist ve Siyonist bir komündür. Bu komünde mülkiyet de çocuk bakımı da ortaktır. Çocuk bakımı hepsi kadın olan uzmanlaşmış kişilerce yapılmış, bu kişiler bütün çocukların bakımından sorumlu olmuştur.

Kararsız ailede ise oğlan çocukları kendilerini finanse edebilir hale gelir gelmez baba evinden ayrılırlar ve babalarının gelenek ve göreneklerini de terk ederler. Bu nedenle kararsız ailede ebeveynler çocuklarına geleneklerini aktarmazlar ve yaşlandıklarında genellikle yalnız ve izole olmuş bir şekilde yaşarlar. Diğer aile tiplerine oranla daha küçük ve yalıtılmış olan kararsız ailede sosyal ağlar daha zayıftır, ekonomik kriz gibi durumlarda fazla bir esnekliğe sahip değildir ve bu nedenle ataerkil aileye ve kök aileye göre daha kolay dağılabilir. Kararsız aile, endüstriyel işçi sınıfının tipik aile türüdür.

Dahrendorf’a göre üç tip çıkar grubu vardır. Bunlardan birincisi aynı rol çıkarlarına sahip konumlarda bulunanların toplamıdır ve bunlar yarı grup olarak adlandırılır. İkincisi bir örgütlenme biçimine, programa, amaca ve belirli üyelere sahip olan çıkar gruplarıdır. Üçüncüsü ise çok sayıda çıkar grubunun bir araya gelmesiyle oluşan ve gerçekten grup çatışmalarına katılanlardan oluşan çatışma gruplarıdır.

Bir toplumun ya da toplumsal grubun varlığını devam ettirebilmek için üyelerinin çoğunluğu tarafından doğru ve gerekli olduğu düşünülen düşünce ve ilkelerdir. Değerler, normları içermekle beraber, normlardan daha genel ve soyut olarak, toplum içindeki davranışlarımızı belirlemede bize neyin doğru neyin yanlış, neyin istenen neyin istenmeyen olduğunu söyleyen ölçütlerdir.