Pozitivizm Nedir?
Pozitivizm, Aydınlanma geleneğinin ayrılmaz bir parçasını oluşturmaktadır. Bu bağlamda, bilim ve olgular, metafiziğin karşısında yer alarak, dinî inancın ve vahiyin bilgi kaynakları olarak görülmesi reddedilmiştir (Swingewood, 1998: 49).
Pozitivizm, olgular arasındaki ilişkileri ifade eden genel yasalar ya da kuramlar oluşturmayı amaçlamaktadır. Gözlem ve deney, olguların, kuramsal bir açıklamaya uygun olup olmadığını göstermektedir. Olguların açıklamaları, genel yasalar veya düzenlilik örneklerinin gösterilmesini içermektedir (Abercrombie, et al., 1994: 322).
Pozitivizmin temel özellikleri şu şekilde açıklanabilir:
1. Pozitivizm, ampirist doğa bilimleri açıklamasını benimsemektedir. Ampirist bilim açıklaması, pozitivistler tarafından bilimsel bir toplum yaklaşımının modeli olarak yaygın kabul görmüştür.
2. Pozitivizm, bilimi en üst ve hatta yegâne gerçek bilgi biçimi olarak görmektedir.
3. Pozitivistler bilimsel yöntemin, insanın zihinsel ve toplumsal hayatını araştıracak, bu disiplinlerin ‘sosyal bilimler’ olarak kurulmasını sağlayacak biçimde genişletilebileceğini ve genişletilmesi gerektiğini savunmaktadır.
4. Pozitivizm, güvenilir bilimsel bilgiler oluşturulduğunda, bu bilgilerin toplumdaki bireyler veya grupların davranışlarını kontrol etmek veya düzenlemek için kullanılabileceğini savunmaktadır (Benton ve Craib, 2008: 39).
Sosyal bilimlerde pozitivizm, insanın toplumsal hayatını doğa bilimlerinde başarılı olan yöntemler ve açıklama biçimleri çerçevesinde, bilimsel bir temelde araştırma girişimini ifade etmektedir. Pozitivistler bunu yaparken genellikle belirli bir ampirist bilgi kuramına dayanmış ve uygulamaya çalışmıştır (Benton ve Craib, 2008: 45).
Sosyal bilimlerin çalışma alanlarını belirlemek ve sorgulama yöntemini geliştirmek için, doğa bilimlerini örnek almasından kaynaklanan iki temel koşulu yerine getirmesi gerekmektedir. Bunlar, naturalizm (doğacılık) ve ön yargının kontrolüdür (Hamilton, 1996: 43).
1. Naturalizm (Doğacılık), Aydınlanma düşüncesi tarafından, bilimsel yönteme vurgu yaparak, neden ve sonuç ardışıklığının, doğayı ve toplumsal dünyayı tamamen açıklayabileceği fikridir. Doğal süreçlerin bilimsel olarak araştırılmasına benzer bir toplum araştırmasının mümkün olduğu veya olabileceği görüşünü ileri sürmektedir.
2. Ön yargının kontrolü, ampirik çalışmanın sonuçlarını aşırı derecede etkileyen değer yargılarından korunmanın aracı olarak sosyal bilimlerde gerekli görülmüştür. Araştırmalarda verilerin çözümlenmesi ve değerlendirilmesi sürecinde, sosyal bilimcinin ön yargılarının, sonuçları etkilemesini engellemesi gerekmektedir.
Doğa bilimlerinden aktarılan bu iki koşul, sosyal bilimlerin gelişiminde etkili olmuştur. İlk dönem sosyolojisinde pozitivist bilim anlayışının yaygın kabul görmesine karşın bütün sosyologlar doğa bilimleri yöntemini uygulamanın uygun olduğu görüşüne katılmamıştır. Buna bağlı olarak pozitivizmi eleştiren sosyologlar, insan davranışını ve toplumu çalışma biçiminin, doğal dünyayı çalışma biçiminden farklı olduğunu belirtmişler ve sosyolojinin doğa bilimlerinden farklı araştırma yöntemleri gerektirdiğini ileri sürmüşlerdir (Haralambos ve Holborn, 1995: 808).
